Greenpeace
  • Działaj!
  • Nasze kampanie
  • ❤ Wesprzyj!

Zielone państwo dobrobytu

Wychodzimy z kryzysu, budując zdrowszą, bezpieczniejszą i bardziej sprawiedliwą Polskę 

Trwająca pandemia COVID-19 pokazała, jak bardzo system społeczno-gospodarczy, w którym żyjemy jest nieprzygotowany na sytuacje kryzysowe, a także że najlepszą ochroną przed nimi jest szybka i zdecydowana reakcja w oparciu o najlepsze dostępne dane naukowe.

O ile w chwili obecnej najpilniejsze jest opanowanie zagrożenia zdrowotnego i działania państwa na rzecz ludzi, którzy tracą zatrudnienie i środki do życia, o tyle planowane i wdrażane przez polski rząd instrumenty i polityki stanowiące odpowiedź na zbliżającą się recesję muszą również zabezpieczać nas przed kolejnymi kryzysami.

Skoro system społeczno-gospodarczy oparty na dążeniu do nieustającego wzrostu PKB nie uzbroił nas do walki z kryzysem spowodowanym przez koronawirusa, podobnie będzie z kryzysami będącymi skutkiem zmiany klimatu, czy utraty różnorodności biologicznej. Jest nawet gorzej - skupienie na wzroście PKB i nieustającej nadkonsumpcji tylko pogarsza naszą sytuację - jest jak dociskanie gazu w aucie, które zbliża się do betonowej ściany. Aby zapewnić bezpieczeństwo wszystkim osobom mieszkającym w naszym kraju, konieczna jest głęboka przebudowa - zamiast dążenia do nieustającego wzrostu, potrzebujemy alternatywy: rozwoju, który zapewni narzędzia do zaspokojenia naszych podstawowych potrzeb bez jednoczesnego niszczenia świata, w którym żyjemy. Potrzebujemy budowy zielonego państwa dobrobytu.

Zgodnie z aktualną wiedzą naukową, aby powstrzymać wzrost średniej globalnej temperatury na poziomie 1,5oC i tym samym uniknąć najgorszych skutków kryzysu klimatycznego, musimy w ciągu najbliższej dekady ograniczyć emisje gazów cieplarnianych o blisko połowę[1]. Będzie to ogromne wyzwanie, jednak w ramach walki z pandemią i jej skutkami w wielu państwach możliwe okazały się rzeczy, o których wcześniej mówiono jako o niewyobrażalnych. Rządzący uruchomili ogromne środki na bezprecedensowe programy wsparcia. Teraz nikt już nie może przekonywać, że “nie da się” podjąć ambitnej walki z kryzysem klimatycznym i degradacją środowiska. 

Szereg krajów już rozpoczął przebudowę dzięki, którym staną się miejscami lepszymi do życia dla ludzi i przyrody. W odpowiedzi na kryzys Finlandia przyspiesza budowę neutralnego dla klimatu i wolnego od paliw kopalnych państwa opiekuńczego. Zobowiązuje też spółki kontrolowane przez skarb państwa do realizowania celów porozumienia paryskiego i ustanawia to jako kryterium oceny ich sukcesu[2]. W tym samym czasie Słowacja deklaruje osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2040 r. i zaostrzenie celów redukcji emisji na 2030 r. do 65%[3]. Amsterdam przygotowuje strategię rozwoju zakładającą realizację potrzeb mieszkańców przy jednoczesnym poszanowaniu ograniczeń środowiska naturalnego[4] (z wykorzystaniem modelu doughnut economics)[5]. Jeszcze przed wybuchem kryzysu spowodowanego przez pandemię Nowa Zelandia przyjęła budżet, którego celem nie jest wzrost gospodarczy lecz zwiększenie dobrostanu obywateli[6].

Konserwatywna redakcja Financial Times’a krytykuje 4 dekady neoliberalnej gospodarki i wzywa do radykalnych reform wprowadzających m.in. podatek majątkowy dla najbogatszych i gwarantowany dochód podstawowy[7]. Papież Franciszek postuluje, by rządzący w pierwszej kolejności skupili się na ludziach i środowisku, a nie gospodarce[8] i wzywa liderów politycznych do rozważenia wprowadzenia dochodu podstawowego[9]. Najwyższy czas na zmiany. 

Utrzymywany przez dekady schemat, według którego to wzrost PKB był najważniejszy, zrujnował zasoby naszej planety, doprowadził do kryzysu klimatycznego i ekologicznego oraz do ogromnych nierówności społecznych. Potrzebujemy zupełnie innej wizji, potrzebujemy Polski, która jest zielonym państwem dobrobytu.

Polska jako zielone państwo dobrobytu

Zielone państwo dobrobytu, w centrum którego znajduje się człowiek i przyroda, powinno być budowane poprzez skoordynowaną realizację następujących kierunków strategicznych:

  • Osiągnięcie przez Polskę neutralności klimatycznej najpóźniej do 2040 r., aby dać obecnym i przyszłym pokoleniom szansę na życie w bezpiecznym i stabilnym klimacie.
  • Sprawiedliwa transformacja gospodarki oraz zapewnienie setek tysięcy dobrze płatnych i bezpiecznych miejsc pracy.
  • Realizacja konstytucyjnej zasady mówiącej, że "Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej." 
  • Przygotowanie państwa do skutecznego zmierzenia się z największymi wyzwaniami XXI w. - kryzysem klimatycznym i utratą różnorodności biologicznej. Wymaga to nakierowania polityk publicznych i środków budżetowych na eliminowanie przyczyn tych kryzysów i adaptację do tych z ich konsekwencji, których nie da się już uniknąć.
  • Realizacja prawa osób mieszkających w Polsce do życia w czystym środowisku oraz stabilnym i bezpiecznym klimacie, oddychania czystym powietrzem i dostępu do czystej wody i zdrowej żywności.

W zielonym państwie dobrobytu wzrost PKB przestaje być kluczowym wyznacznikiem sukcesu.

  • Ochrona i jakość życia ludzkiego stają się priorytetami dalszego rozwoju. Budowa zielonego państwa dobrobytu zakłada odejście od koncepcji nieograniczonego wzrostu. W krótkiej perspektywie zaprojektowanie i przyjęcie Budżetu dobrobytu zakładającego wprowadzenie wieloaspektowego pomiaru dobrobytu uwzględniającego zarówno PKB, jak i dostęp do opieki medycznej oraz jej jakość, walkę z ubóstwem i wykluczeniem, jakość systemu edukacji oraz życie w czystym i bezpiecznym środowisku. W perspektywie 2030 r. natomiast opracowanie i wdrożenie strategii budowy dobrobytu bez wzrostu.
  • Wprowadzenie gwarantowanego dochodu podstawowego lub alternatywnego systemu transferów socjalnych gwarantującego realizację podstawowych potrzeb życiowych mieszkańców Polski, zmniejszanie nierówności oraz tworzenie przestrzeni na rozwój aktywności pozaekonomicznej (takich jak działania na rzecz społeczności lokalnej, opieka nad dziećmi i osobami starszymi, samorozwój, twórczość).
  • Usługi publiczne, takie jak ochrona zdrowia i środowiska oraz edukacja traktowane są priorytetowo, jako inwestycje w przyszłość, a nie obciążenie dla budżetu, dzięki czemu są powszechnie dostępne, nowoczesne i zdolne do elastycznego reagowania na nowe wyzwania i zagrożenia.

Zielone państwo dobrobytu chroni klimat i ludzi

  • Transformacja energetyczna to szansa dla polskiej gospodarki. Jej podstawę powinny stanowić strategie inwestycyjne oparte na odejściu od realizacji wszelkich projektów związanych z paliwami kopalnymi i wspierające rozwój efektywności energetycznej, energetyki słonecznej, morskiej i lądowej energetyki wiatrowej oraz magazynowania energii. Podejmowane działania powinny służyć odejściu od spalania węgla w energetyce do 2030 r.[10] połączonemu ze sprawiedliwą transformacją regionów górniczych oraz całkowitemu odejściu od spalania paliw kopalnych (w tym także ropy i gazu) w ciągu kolejnej dekady.
  • Szczególnego wsparcia wymaga spółdzielczość energetyczna oraz lokalna i rozproszona energetyka obywatelska. Do 2030 r. wszystkie budynki z techniczną możliwością budowy mikroinstalacji OZE wyposażone są w takie źródła wytwarzania energii[11].
  • Znacząco przyspieszony musi zostać program termomodernizacji i wymiany źródeł ciepła, co nie tylko istotnie przyczyni się do poprawy jakości powietrza, ale również do stworzenia tysięcy nowych miejsc pracy[12].
  • Spółki skarbu państwa, w tym kontrolowane przez państwo koncerny energetyczne i górnicze, uwzględniają w swoich strategiach ograniczenie wpływu ich działalności na kryzys klimatyczny oraz realizację celów porozumienia paryskiego.
  • Dzięki programowi inwestycji publicznych rozwijany jest zeroemisyjny transport publiczny oraz towarowy. W miastach oznacza to preferencje dla transportu zbiorowego, ruchu pieszego i rowerowego. W skali całego kraju przede wszystkim natomiast znaczną rozbudowę i unowocześnienie sieci połączeń kolejowych. Transport publiczny jest osiągalny cenowo dla wszystkich osób mieszkających w Polsce i łatwo dostępny zarówno dla mieszkańców największych aglomeracji, jak i terenów wiejskich.
  • Dzięki rozbudowie czystej infrastruktury energetycznej i transportowej tworzone są dziesiątki tysięcy nowych, różnorodnych miejsc pracy. Sprawia, to m.in. że osoby pracujące obecnie w sektorach uzależnionych od spalania paliw kopalnych są beneficjentami, a nie ofiarami transformacji energetycznej.
  • Transformacja energetyczna wykorzystana jest do działań na rzecz wzmocnienia konkurencyjności Polski na rynkach światowych poprzez dofinansowanie nauki i innowacyjności, państwo inwestuje w rozwój osób mieszkających w naszym kraju i zatrzymywanie talentów.

Ochrona przyrody jest integralną częścią rozwoju zielonego państwa dobrobytu oraz wsparciem w walce z kryzysem klimatycznym

  • Do 2030 roku 30% powierzchni Polski objętych zostanie różnego rodzaju formami ochrony w tym 10% ochroną ścisłą. Dzięki temu, tereny te będą mogły w pełni realizować potencjał ochrony mieszkańców naszego kraju przed kryzysem klimatycznym oraz utratą różnorodności biologicznej i ich skutkami.
  • 15% polskich lasów jest całkowicie i trwale wyłączonych z gospodarki leśnej. Ochroną objęte są wszystkie najstarsze, naturalne i najbardziej zbliżone do naturalnych siedliska leśne na terenie całego kraju.
  • Polska dąży do optymalnego wykorzystania zasobów wodnych. Bazując na możliwościach retencjonowania wody przez przyrodę i wiedzy naukowej, prowadzony jest skuteczny plan ochrony zasobów wodnych, w tym renaturalizacji rzek, ochrony bagien i ochrony lasów górskich. Dzięki prawidłowemu gospodarowaniu zmniejszona zostaje częstotliwość występowania dotkliwych susz i powodzi.
  • Realizowany jest program Zielonych miast, dzięki któremu w miastach odtwarzana na wielką skalę jest przestrzeń dla przyrody (łąki, drzewa, zbiorniki wodne), co kreuje dodatkowe zielone miejsca pracy i buduje system ochrony miast przed skutkami kryzysu klimatycznego.

Rolnictwo ekologiczne pozbawione chowu przemysłowego, stawiające na rodzinne gospodarstwa rolne, chroniące grunty oraz owady zapylające, jest jednym z filarów zielonego państwa dobrobytu. 

  • Zielone państwo dobrobytu chroni i wspiera małe, rodzinne gospodarstwa rolne. Środki publiczne przeznaczane są na wsparcie przyjaznych dla przyrody i klimatu gospodarstw ekologicznych. 
  • Do 2030 r. następuje odejście od chowu przemysłowego, który przyczynia się do wielkoskalowej i szkodliwej dla środowiska emisji substancji takich jak związki azotu i fosforu oraz gazów cieplarnianych, a także powoduje szereg innych negatywnych skutków ekologicznych i zdrowotnych. Chów przemysłowy wiąże się nie tylko z podawaniem zwierzętom ogromnych ilości antybiotyków, ale też stłoczeniem bardzo dużej liczby zwierząt na niewielkiej powierzchni, co stwarza doskonałe warunki dla rozwijania się i rozprzestrzeniania chorób odzwierzęcych, które mogą być dużym zagrożeniem dla ludzkiego zdrowia. Ten rodzaj chowu wiążę się również ze zbędnym cierpieniem zwierząt hodowlanych.
  • Ochrona gruntów rolnych i uzyskanie wysokich plonów osiągane jest za pomocą dobrych praktyk rolnych takich jak płodozmian, międzyplony i uprawy mieszanie, wspieranie różnorodności biologicznej i przywracanie naturalnych i półnaturalnych siedlisk na obszarach wiejskich i w gospodarstwach rolnych, a nie poprzez uprawy wielkoobszarowe i monokultury oraz masowe wykorzystywanie toksycznych pestycydów i nawozów sztucznych.
  • Realnie chronione są owady zapylające ze szczególnym uwzględnieniem dzikich zapylaczy, które mają kluczowe znaczenie dla efektywności rolnictwa, funkcjonowania ekosystemów i naszego bezpieczeństwa żywnościowego.

 

Przypisy:

  1. Por. https://www.ipcc.ch/sr15/
  2. Por. https://valtioneuvosto.fi/documents/10616/339493/omistajapolittinen+periaatep%C3%A4%C3%A4t%C3%B6s+2020/1b357655-3c9b-9743-24d2-fe9bb6ce042b/omistajapolittinen+periaatep%C3%A4%C3%A4t%C3%B6s+2020.pdf oraz https://valtioneuvosto.fi/documents/10616/5661433/1_Ministerin+saate_OO+periaatep%C3%A4%C3%A4t%C3%B6s_08042020.pdf/0e7749d0-da65-a9fd-77a4-355690a78916/1_Ministerin+saate_OO+periaatep%C3%A4%C3%A4t%C3%B6s_08042020.pdf
  3. Por. https://www.aktuality.sk/clanok/774743/z-rezortu-odstranim-korupciu-posvietim-si-aj-na-podozrive-zmluvy-tvrdi-jan-budaj/
  4. Por. https://www.theguardian.com/world/2020/apr/08/amsterdam-doughnut-model-mend-post-coronavirus-economy
  5. Więcej o koncepcji Doughnut economics -  https://krytykapolityczna.pl/swiat/ekonomia-paczka-rozmowa-kate-raworth/
  6. Por. https://treasury.govt.nz/publications/wellbeing-budget/wellbeing-budget-2019
  7. Por. https://www.ft.com/content/7eff769a-74dd-11ea-95fe-fcd274e920ca
  8. Por. https://nypost.com/2020/04/08/pope-says-coronavirus-could-be-a-reaction-to-climate-change/
  9. Por. https://www.businessinsider.com/pope-francis-it-might-be-time-to-consider-universal-basic-wage-2020-4?IR=T
  10. Por. https://instrat.pl/2030-pl/
  11. Por. http://awsassets.wwfpl.panda.org/downloads/krajowy_plan_rozwoju_mikroinstalacji_oze_do_roku_2030_ieo_dla_wne_1_.pdf
  12. Por. http://wiecejnizenergia.pl/wp-content/uploads/2017/09/Publikacje_Ocena_potencjalu_termomodernizacji_budynkow_mieszkalnych_do_roku_2030_i-_jej_koszty_KAPE.pdf
  • O Greenpeace
  • Polityka prywatności
  • Copyright
  • Kontakt

Greenpeace Polska 2020